Deprem Ve Cocuk

Deprem Ve Cocuk

17 agustos ve 12 kasim depreminden sonra Turkiye de buyuk kucuk herkes travmatik ve stres dolu bir ortama girmis oldu. Yasanan acilarin buyuklugu ve kaybin siddetine gore herkeste psikiyatrik semptomlar depremin ilk gununden beri olusmaya basladi. Yasanan bu saskinlik ve sansasyonel ortam herkesin bazi ruhsal sikintilara girmesine neden oldu. Tabi bu kaygi ve travma ortamindan en cok cocuklar etkilendi. Cocuklarin depremden sonra olusan bu siradisi durum karsisinda gosterdigi tepkilerin degerlendirilmesi onemle gerekmektedir. Bazi cocuklarin etkilenme durumu daha fazla olabilmekte ve bu gergin ve sikintili durum cocuklarin psikososyal gelisimleri acisindan bazi problemler olusturabilmektedir.



Ozellikle calisan anne babalarin cocuklarinin gunduz evde yalniz kalma durumu ile bu durumda olan cocuklarin olaya gosterdikleri tepkiler cok fazla olmaktadir. Bu donemde psikososyal destek ile cocugun gerginligi ve guvensizlik ortami azaltilmaya calisilmalidir. Zaten bazi yonlerden stres icerisinde olan ve deprem oncesinde de bazi ruhsal sikintilar yasayan cocuklarda ise bu etkiler daha da durumu agirlastirmaktadir. Ozellikle gunun bazi zamanlarinda yalniz birakilan cocuklarda diger vakitlerde destek mesajlari verilerek cocuk rahatlatilmalidir.

Deprem sonrasi deprem bolgesinde psikiyatrik yardim icin bulundugumuz siralarda, cocuklarin bu etkilenme surecini yakindan gorme durumunda kaldik. Depremin 15. gunun de gordugumuz seyler gercekten gerekli yonlendirme ve destegin her cocuga belli olcude yapilmasi gerekliligini ortaya koyuyordu. Yakinlarini kaybeden cocuklardan TV de deprem manzaralari goren cocuklara kadar her bir cocugun destege ihtiyaci oldugu yaptigimiz calismalar ile desteklenmis oldu. Bu donemde etkilenen cocuklara psikoterapotik gorusmelerden ilac tedavisine , oyun tedavisinden grup terapisine kadar bir cok yontem ile psikiyatrik yardim saglamanin gerekliligi ortaya cikmis oldu.

Deprem bolgesinde yaptigimiz gorusmeler esnasinda daha 12- 13 aylik cocuklarin bile bu ortamdan etkilendikleri ve deprem sonrasi bazi davranis degisiklikleri gosterdikleri ortaya cikti. Bu nedenle cok kucuk yasta olan cocuklarin anne babalarina yonelik psikiyatrik yardimin yapilmasi gerekmektedir. Hatta imkanlar olcusunde butun anne babalar cocuklarinin negatif yonde etkilenmemeleri icin gerekli destegin verilmesi gerekmektedir. Bu destek yapilabilirse depremden hemen sonra baslamali , bazi psikiyatrik tablolar yerlesmeden once yardim ulastirilmalidir.

Yasanan olaylarin cocugun kendi dunyasinda algilanmasi ve yasananlarin etkisi her cocukta farkli olmaktadir. Kaygi ve travmayi etkileyen en onemli nedenler arasinda sunlari sayabiliriz

1-Cocugun deprem oncesi deprem hakkindaki bilgi durumu : Deprem konusunda daha once bilinclendirilmis cocuklarda tepkiler ve korkular daha az olmakta diger cocuklar bu olaya anlam verememekte ve korkunun siddeti buyumektedir. Japonya ornegini vermek burada yerinde olacaktir ; Japonyada hemen her gun deprem olmasina ragmen cocuklarin bu olay karsinindaki tepki ve reaksiyonlari onceden bilinclendirme sayesinde daha yeterli ve mantikli olmaktadir. Deprem esnasinda insanlarin bu olaya hazirliksiz olmasi en buyuk kaygiyi ve panik durumunu olusturmaktadir. Zaten cocuklarin hazirlikli ve bilgili olmalari icin oncelikle onlarin anne babalarinin bilinclendirilmis olmalari gerekmektedir. Anne babanin bu olay karsisindaki hazirliksiz durumu zaten dogrudan aileyi ve cocugu etkilemektedir. Daha onceden bilgilendirilmis cocuklarin o andaki tepkileri daha normale yakin olabilmekte, hazirliksiz olma durumunu en aza indirmektedir. Yasanan panigi onlemenin en guzel yolu ilkokuldan itibaren cocuklarimiza deprem dersleri konularak deprem hakkinda gerekli bilgilendirmeyi yapmaktir. Bu bilgilendirme konusunda anne babalara ve kamu kuruluslarina buyuk gorevler dusmektedir.

2-Deprem aninda cocugun yalniz olup olmama durumu: Gerek klinik tecrubelerimiz gerek Adapazarinda konustugumuz cocuklarda deprem aninda yalniz olan cocuklarda ve diger artci soklara yalniz yakalanan cocuklarda anksiyete ve panik daha da fazla olmaktadir. Burada anne babalara tavsiyemiz ozellikle cocuklarda bu donemde gelisen yalniz kalmak istememe istegine paralel olarak cocuklarin mumkun oldugu kadar yalniz kalmamalarinin saglanmasi yerinde olacaktir . En azindan depremin stres ve anksiyetesi toplumda ve insanlarda kayboluncaya kadar bu konuda dikkatli olunmasi gerekmektedir. Yukarida da bahsettigimiz gibi ozellikle psikososyal destegi az olan cocuklarda bu duruma daha da fazla dikkat edilmeli cocugun yasindan buyuk olgunluk ve anlayis ondan beklenilmemelidir. Hatta bu gergin ortamda her cocugun gosterdigi korku ve endise belirtilerini saygiyla karsilamak gerekir . Cunku ozellikle 7 yasindan kucuk cocuklarda bu etkilenme ve olaylarin kavranma durumu daha yetersiz olmakta '' zaten cocuk , anlamaz '' gibi yaklasimlar cocuk icin son derece sakincali olmaktadir.

3-Yakin kaybi ve yaralanmasi ile beraber stres faktorlerinin fazlaligi : Sizlerinde takdir edecegi gibi cocuklarin yakinlarinin deprem esnasinda olme ve yaralanma durumu cocuklarin kaygi ve travmalarini daha da arttirmaktadir. Buna bagli akut stres bozuklugu olan vakalarda yakin kaybi yaralanmasi ve enkaz altinda kalma durumu cocuklarin semptomlarini daha da artirmaktadir. Bu nedenle ozellikle yakinlarini kaybeden , enkaz altinda mahsur kalan , yaralanma durumu olan cocuklara psikiyatrik yardim geciktirilmemelidir. Ayni zamanda depremin yaralarinin sarilma doneminde bu turlu cocuklara ozellikle devletin yardimci olmasi onem tasimaktadir. Deprem sonrasi halkimizin sahipsiz cocuklar icin gosterdigi hassasiyet gecekten onemli bir unsur oldu. Bizim psikiyatrik acidan tavsiyemiz mumkunse cocugun akrabalarinin yaninda barindirilmasi , eger boyle bir imkan yok ise durum iyice arastirildiktan sonra en uygun ailelerin yanina yerlestirilmenin yapilmasidir. Deprem sonrasinda evi yikilan aileler , babasi issiz kalan cocuklar , beslenme ve barinma problemi ile karsilasan aileler , saglik problemleri olan aileler ve buna benzer sayilamayacak kadar cok negatif unsurun etkiledigi aileler desteklenmelidir. Unutulmamalidir ki bu ailelerin ruh sagliginin iyi olmasi ve psikososyal stres etkenlerinin azligi cocuklarin rahatini getirecek , cocuklarin ilerleyen donemde de ruh sagliklari korunmus olacaktir . Aksi durumda unutulan aileler ve acilar icinde olan insanlar ve bu ailelerde yasayan cocuklar, korunmasiz olarak bir cok psikolojik sorun ile basbasa kalmis olacaktir. Yakinlarini kaybeden cocuklarin hepsi de isimleri belirlenerek ve ucretsiz olarak Cocuk Psikiyatrisi kliniklerinden durumlari takip edilmelidir. Bunu ailelerden beklemeden Devletin saglamasi en uygun olanidir.

4-Anne babanin durumu: Elbette ki eriskinlerde depremden etkilendi ama onlarin ilk deprem oldugu andaki tepkisi , artci soklar esnasindaki tepkisi ve genel deprem anksiyetesi cocuklarin guven duygusunu ve anksiyete durumunu belirler . Deprem esnasinda ve sonrasinda anne babanin tepkileri ve olaylar karsisindaki tutumu onemlidir. Unutulmamalidir ki anne babanin her konusmasi ,her yorumu, her tavri cocugu etkileyecektir .Eger anne babalarda kaygi hali fazla olur ise anne babalarin psikiyatrik yardim almasi gerekmektedir. Ayni zamanda aile icinde cocugun kendisini guvende hissetmesi icin gerekli onlemlerin anne baba tarafindan saglanmis olmasi gerekir. Asiri tepki gosteren anne babalar cocuklarinin sikintilarini artirmamaya calismalidirlar. Cocuklarin deprem ile ilgili sorularina acik ve sade bir sekilde aciklama getirmeleri yerinde olur . Cocuklarda olusan soru isaretlerinin giderilmesi gerekmektedir. Bazi anne babalari sadece '' korkma , bir sey olmaz '' gibi sozler ile cocuklarini sakinlestirmeye calistiklari gozlemlenmektedir. Bu sozlerin yeterli oldugunu zannetmiyorum . Cocugun yasina gore aciklamalarin yani sira , sevgi ve destek mesajlari ile beraber guven ortami cok onemli olmaktadir.

5-Medyanin rolu: Deprem ve sonrasinda TV ve gazetelerdeki yapilan yayinlar cocuklari negatif yonde etkiledi .Deprem bolgesinde yaptigimiz calisma ve incelemelerde cocuklarda medyadan uzaklasma ve TV seyretmek istememe gibi davranis paternlerinin gelistigini gorduk. Anne babalara burada dusen gorev medyanin bu yondeki zararli etkisinden cocuklarini korumaya calismalari ve ozellikle travmatik goruntulerden cocuklarini uzak tutmalari gerekmektedir. Bu sekilde asiri goruntuye maruz kalan cocuklarin belleklerinde kalici goruntulerin yerlesmesini istemiyorsak bu kontrolu iyi yapmamiz gerekir. Medya kuruluslarinin da bu konuda daha dikkatli ve duyarli davranmasi gerekmektedir. Ozellikle sansasyonel haberlerden ve bu konuda yeterli kariyeri olmayan insanlarin sozlerini icereren mesajlardan cocuklar ve aile ortami korunmalidir.

6-Psikiyatrik yardim: Suphesiz ki bazi cocuklar depremden biraz daha fazla etkilenmektedir. Bunun bircok nedeni olmasina ragmen cocugun egitimi , yasi , kisilik yapisi , anne baba tutumu, o donemdeki psikososyal stres etkenleri , depremden etkilenme derecesi , cocugun savunma mekanizmalari vb. etkilemektedir. Fazla etkilenen cocuklarin zaman gecirilmeden psikiyatrik yardim icin gerekli yerlere goturulmesi gerekmektedir.

Cocuklarda gorulebilecek psikolojik ve somatik belirtiler:

Yalniz kalmak istememe ,kapali yerde kalmak istememe , hava kararinca korkular , deprem oncesine gore daha fazla sessiz sakin olmayi tercih etme , tekrar deprem olacak korkusu , uyku bozuklugu , sik sik uyanma , uykuda konusma , kabuslar , istah bozuklugu , yersiz ofke patlamalari , eskiye gore asiri sinirlilik , karsi gelme , aglama , kucuk cocuklarda mizmizlanma ,depremden sonra parmak emmeye baslama , tirnak yemeye baslama , altini islatma , kekeleme baslamasi , uzgun bakis , huzursuzluk , anne babaya bir sey olma korkusu, vb. Bu belirtileri gosteren cocuklar psikiyatrik tedaviye ihtiyac duymaktadir.

Cocuga destek noktasinda yapilabilecekler:

1- Ona guven ve sevgi dolu bir aile ortami hazirlayin
2- Eger anne babada depreme bagli ruhsal bir sikinti varsa bir an once onlarin giderilmesini saglayin
3- Cocugunuza eskisinden daha fazla zaman ayirin birlikte sadece onunla ilgilenmek uzere her gun vakit gecirin
4- Ona sik sik sevgi mesajlari verin ve kendisine bu konuda destek oldugunuzu gosterin
5- Onun bu donemde mumkun oldugunca yalniz kalmamasini saglayin , yalnizligin onda guvensizlik ve korku olusturmasina izin vermeyin (depremin etkileri gecene kadar )
6- Onun ile birlikte yasina uygun olarka oyun oynayin , duygularini oyunda ifade etmesini saglayin
7- Deprem hakkinda resim cizmesini saglayin ( resim onun duygularini anlatmasini ve icindeki dusunceleri disari yansitmasini saglayacaktir).
8- Deprem konusunda yasina gore konusun sade ve anlayacagi bir sekilde onu deprem konusunda aydinlatin
9- Deprem aninda ne yapacaginizi ona tatbik ettirin ve onun hazirliksiz yakalanmasini engelleyin
10- Deprem hakkinda TV ve Gazete haberlerini takip etme konusunda sinirlama getirin
11- Onun uyku , istah ve moral durumunu takip edin
12- Deprem sonrasi gelisebilecek ek problemler olursa psikiyatrik destek almayi ihmal etmeyin
13- Okul ve ogretmeni ile konusarak okulda bilgilenmesini ve rahatlatilmasini saglayin
14- Depremden birinci derecede etkilenen cocuklar icin olum olayini yasina uygun bir sekilde aciklayin
15- Deprem konusunda cocugunuza rahatlatmak icin yalan soylemeyin
16- Mumkunse diger yasitlari ile grup ortaminda duygularini paylasmasini saglayin
17- Israr eden sikintilar olursa, bir cocuk psikiyatristi ile gorusmeyi ihmal etmeyin (bazi psikiyatrik durumlarin olusmasi durumunda zamaninda destek ve ilac tedavisi uygulanmalidir)
18- Cocugunuzun bu donem zarfinda, psikolojik durumunu yakindan izlemeyi unutmayin
19- Cocugunuzun bu siradisi donemde gosterecegi tepkileri ve duygularini saygiyla karsilayin
20- Onun kendini ve deprem konusunda fikirlerini ifade etmesini saglayin