Cocugun Gelisim Donemleri

Gelisim Donemleri

Cocugun gelisimi ve egitimi acisindan okul oncesi donem buyuk onem tasir. Cocugunuzun gelisimine iliskin temeller bu donemde atilir. Cocugun gelisimini incelemek pek cok yonden yararlidir. Once gelisim basamaklarinda ortaya cikan yeni yetenekler ve davranis ozellikleri saptanabilir; sonra gelisimin her cocuktaki niteliginden gelisim yonu ve hizi kestirilebilir. Kisisel ayriliklarla birlikte ortak yanlarin bilinmesi cocuk egitiminde izlenecek yolu belirler.
Gelisim Donemleri 2.5 YASBu yas donemi, gelisimin en buyuk kriz donemlerinden biri olarak kabul edilir. Bu zorlu donemde cocuk dengesiz, olumsuz, kararsiz ve isyankardir. Buyuklerinin sozlerini dinlemez, hatta tersini yapar, eylemleri kisitlandiginda ofkelenir, cevresinden yardim istemez, kendi basina basarmayi amaclar. Bu donem her cocukta gorulebilen dogal bir gecis evresidir. Ancak bu evrede olusan saplantilar ve asiri gerginlikler, ileriki yillarda inatcilik ve direnc belirtileri sekline de donusebilir. Bu yasta cocuklara nasil yardimci olunabilir:
Gunaydin dendiginde Gunaymadi cevabinin verilebildigi bu olumsuzluk evresinde cocuklar, baskalariyla paylasma konusunda zorlanacak ve rekabet duygusu yasayacaklardir. Digerleri uzerinde otorite kurmaya calisirken, bir yandan da bagimsiz olmayi isteyecekler, bir yandan da yetiskinlerin onayina ihtiyac duyacaklardir. Zaman zaman otoriteye ofke ve terslikle karsi cikilan bu donemde cocuklarin olumsuz davranislarini gormezden gelmek, kisa bir sure ilgisiz kalmak, tartismaya girmemek, surtusmemek, bir baska etkinlige yoneltmek ve bu arada sizlerinde baska bir seyle mesgul olmasi gerekmektedir. Ancak olumsuz davranisi bittiginde ilgilenmek en dogrusu olacaktir.
Hircinlastiklari, olumsuzlastiklari, ofke nobeti gecirdikleri donemlerde sakin ve sabirli bir tutum izlenmelidir. Anne babalar boyle bir zamanda tum dikkatlerini cocuklari uzerinde yogunlastirip, goz kontagi kurarak, kabul belirtisini beden diliyle de ifade etmelidir. Ciddi bir yuz ifadesi takinip, cocuga yaklasip onu dinlemek en dogrusudur. Kararli bir ses tonuyla konusmak gereklidir. Unutulmamasi gereken bu kriz doneminin gelisimin normal bir evresi oldugu ve gecici oldugudur.
Yine bu donemde cocuklarin cabalari desteklenmeli, hatalari gormezden gelinmelidir. Tum basarilari ovulmelidir.
Oyunda paylasmayi ogrenebilmeleri icin baskalarina bir seyler vermesini gerektiren oyunlar oynanmalidir.
Ziplama ve ayak ucunda yurume faaliyetlerinin yer aldigi oyunlarla, top ve kosmaca yoluyla enerjilerini harcamalari saglanmalidir. Ozellikle yesil alanda gerceklestirilecek, cocugu yoran bu tur oyunlar hem cocuklarin uyku duzenine yardimci olacak hem de gunluk gerilimden arinmalarini saglayacaktir.
3 YAS
3 yasindaki cocuk artik cevresinde kendisinden bagimsiz bir dunyanin varligini ve kendisinin o dunya icinde bir birey oldugunu kabul etmistir. Bu evrede cocuk kendine ozel ayri bir benlik ve cinsiyet duygusu gelistirmeye baslar. 3-4 yaslarinda cocuklar, grup halinde oynamaya, oynarken birbirleriyle konusmaya ve grup icinde oynamak istediklerini secmeye baslarlar. En cok rastlanan ortak davranis, birbirlerini seyretme ve konusmadir. Okul Oncesi DonemiCinsel faaliyet ne zaman baslar? Annenin rahmindeyken mi, yoksa dogumdan sonra mi? Dogumdan once sertlesmenin oldugundan bugun kimsenin kuskusu kalmamistir. Dogum odasinda cinsel organlarin tepkileri gozle gorulur niteliktedir. Pek cok erkek cocuk penisi sertlesmis bicimde dogar, pek cok kiz cocugunun ise dolyolundaki salgi bezleri dogumdan itibaren calismaya baslar. 3 ay civarinda cocuk ellerini kullanmaya baslar baslamaz disi ya da erkek olsun cinsel organiyla oynamaya baslarlar. Bebekler bunu hoslarina gittigi icin yaparlar yani bu erken uyarilma degil, kesiftir. Kimi anne-babalar bebeklerin bu tur davranislarindan hoslanirlar kimileri ise hoslanmazlar. Cocugun bu kesiften haz almasi, dogal bir surectir, kaygi duyulmamalidir. Yuvaya baslamis olan cocukta, cinsellikle ilgili ugras yogun olarak devam ediyorsa, bu bir problem isareti olabilir cunku cocuklar rahatlamak icin, kendilerine donerler. Cocugun cinselligi ile ilgili yogun ugrasi rahatsizlik veriyorsa, gormezlikten gelinebilir ya da odasinda yapmasi soylenebilir. Onemli olan, cocuga verilen mesajin, cocugu utandirmayan ve yaptiginin yanlis oldugunu belirtmeyen ifadeler icermesidir. 5 yas civarinda, cocuk artik cinsiyetinin farkindadir ve bu yonde cinsel kimlik gelistirmeye baslar. Dogal gelisim sureci icerisinde, cocugun model olarak aldigi yetiskin evli oldugu icin, kiz cocuk babasiyla, erkek cocuk annesiyle evlenecegi hayallerini kurar. Cocuga bu donemde sarilarak, sevgi gostererek, anne ile babanin birbirleriyle evli oldugu, buyudugunde onun da birini sevip evlenecegi anlatilmalidir. Bu donemin ardindan, cocuk kendisine hemcinsi olan ebeveynini model alip, idealindeki ebeveyn gibi olmaya calisacagindan, gelisim donemleri dogal karsilanip, olumlu iletisimler kurulmalidir. Bazi oyunlar cocugun cinsel acidan cesitli duslerini ve meraklarini ifade etmesi acisindan ilginctir. Evcilik oyunu bunlardan biridir. Cocuk bu oyunda anne ya da babayi oynamak ister. Bu oyunda genellikle evdeki yasami taklit eder, anne ya da baba gibi davranmaya calisir. ""Ben nereden geldim"" sorusuna; ""Annenle ben birbirimizi oyle cok seviyorduk ki, bir yavrumuz olmasini istedik. Sadece sarilmak yetmedi, cinsel organlarimizin da birbirini sevmesi gerekiyordu. Babanin cinsel organi buyudu cunku yapacak cok isi vardi. Onun cinsel organindan cikan hucreler annenin rahmindeki (bebek yuvasi da denebilir) yumurta ile birlesti"" cevabini verebilirsiniz. Kiz cocuklarina bebek yuvasinin boyunu yumrugunu sikarak gosterebilirsiniz. Bedeninin kendine ait oldugunu fark etmesi ve istemeden kimsenin ona dokunamayacagini, ozguven olusumu icin hayir diyebilmeyi ogretmeliyiz. Cocuklar anne-babalarindan edindikleri bilgileri arkadaslari ile paylasirlar, bunda da bir sakinca yoktur. Ancak kendi cinsel yasaminizla ilgili bilgileri vermeyin. Boyle bir soru sordugunda bunun sizin icin ozel oldugunu, paylasmak istemediginizi belirtin. Cocugunuz sizi ciplak, giyinirken gorurse dogal olun, panige kapilmayin cunku cocuk anne ya da babanin anatomik yapisini gozlemler. Ama bunu ozellikle de yapmayin, uzun sure ciplak dolasmayin. 3 yasindan once anne-babanin cocuk ile beraber yikanmasinin bir sakincasi yoktur ama 3 yasina girmesiyle cinsel kimlik ve mahremiyet olusmaya baslayacagindan beraber yapilan banyolara son verilmelidir. Cocuklarin cinsel egitimi yillara gore farklilik gosterse de sureklilik gerektirir. Ornegin temizlik aliskanligi kucuk yaslarda edinilir; ilerleyen yillarda olumlu ya da olumsuz yonde etkilenir. Bu yastaki cocuklara nasil yardimci olunabilir:
Cocuklar bu donemde yetiskinlerden cok yasitlariyla konusmak isteyeceklerdir. Bu sebeple diger cocuklarla bir arada olabilecekleri ortamlar hazirlanmalidir. Bu dil gelisimi icin de faydali olacaktir. Okul oncesi egitimini gerekli kilan nedenlerden biri de budur.
Cocuklarin zaman icerisinde bagimsizliklarini ogrenebilmeleri icin kendi kendilerine yetmelerine ortam hazirlamak gereklidir. Ornegin gardirobundan yazliklari kaldirip kisliklar arasindan kendi elbisesini kendisinin tek basina secmesine sans taninmalidir. Kararlarina saygi duyulmalidir. Bu nedenle tartisma ve surtusmelerden kacinilmalidir.
Birlikte gidilen kitapcidan kitabini kendi basina secmesine izin verilmelidir.
Duzen aliskanliginin kazandirilmasi icin ""Oyuncaklarin dagilmis, istersen birlikte toplayalim"" diyerek tesvik edilmelidir. Ardindan basarisi takdir edilmelidir.
4 YAS4 yas cocugu isteklerinin aninda yerine getirilmemesini anlayisla karsilamayi ogrenmeye baslar. O artik kendi disindaki dunyanin kurallari oldugunu, baskalarinin hak ve istekleri oldugunu gorur ve beklemeyi ogrenir. 4 yas cocugu degisken bir gorunum sergiler. Genellikle yarim birakilan bir seye karsi duyarsizdir. Sorgu cagi 4 yasinda en yuksek duzeye ulasir. Bu yastaki cocuklara nasil yardimci olunabilir :
Bu donemde cocuklarla konusurken tam ve duzgun cumleler kurmaya ozen gostermek gerekir.
Cocuklarin sorgu cagini yasadiklarinin bilincinde olarak tum sorularini sabirla yanitlamak gerekir. Onlar dis dunyayi biz buyuklerin araciligiyla ogreneceklerdir. Butun bunlari yapabilmek icin cocuga zenginlestirilmis bir yakin cevre ortami sunulmalidir. Bu da evde oturup televizyon seyretmekle degil, birlikte yuruyus, tiyatro, sinema, muze, konser, mac gibi farkli turdeki ortak etkinliklerle mumkun olur.
5 YASDaha bilgili ve olgun bir birey gorunumunde olan 5 yas cocugu, cevresine karsi dostca bir yaklasim icerisindedir. En belirgin ozellikleri arasinda, yeterli ve dengeli olusu gelmektedir. 4 yas cocugu, yarim birakilan bir seye karsi duyarsizken 5 yas cocugu basladigini bitirmeyi sever. Artik daha cabuk karar verir. Kas hakimiyeti gelismistir, duzenli cumleleriyle insanlarla olan kisisel ve sosyal iliskileri artmistir. Bu yastaki cocuklara nasil yardimci olunabilir :
Anne babalar bu donemde cocuklarin sorularina bikmadan cevap verip, olaylari sebep-sonuc iliskisi icinde anlatirlarsa, hem cocuklarin sozcuk bilgisini artirmis hem merak duygularini tatmin etmis hem de olaylari birbirine baglamalarina yardim etmis olurlar.
Son olarak;Cocugun ilk alti yili, bireyin gelisiminin temel taslarini olusturmasi, temel bilgi ve becerilerin bu erken gelisim yillarinda kazanilmasi nedeniyle buyuk onem tasir. 0-6 yas arasi cocuk gelisiminin hizla yonlendigi kritik yillardir. Bu erken gelisim yillarinda temeli atilan beden gelisimi, psiko-sosyal gelisim ve kisilik yapisinin, ileri yaslarda yon degistirmekten cok ayni yonde gelisme sansi daha yuksektir. Arastirmalar, cocukluk yillarinda kazanilan davranislarin yetiskinlikte, bireyin kisilik yapisini, tavir, aliskanlik, inanc ve deger yargilarini buyuk olcude bicimlendirdigini ortaya koymaktadir. Cocuk, 0-6 yas doneminde, yasamasi ve yasama umutla, mutlulukla bakmasi gereken en onemli seyi ogreniyor: Sevgiyi… Cocuk bu donemde, ilerde kendisine basari getirecek cok onemli bir seyi yasayarak ogreniyor: Ozguveni… Cocuk bu donemde, ileride kendisine yardimci olacak onemli bir seyi kesfediyor: Yeteneklerini… Cocuk bu donemde, kendi yasitlariyla birlikte olabilmesini saglayan cok onemli bir yetenegini gelistiriyor: Paylasmayi… Cocuk bu donemde,kendisi icin gerekli olan bir ozelligini gelistiriyor: Cesaretli olmayi … Cocuk bu donemde, mutlulugu adina bir sey ogreniyor: Insanlarla saglikli iletisim kurmayi… KAYNAK:
Haluk Yavuzer, Cocugunuzun Ilk 6 Yili
Ilkim Oz, Cocugun Gelisim Donemleri

www.milliyet.com.tr